Dat verklaarden Kalff (voormalig bestuursvoorzitter ABN Amro), Loudon
(voormalig president-commissaris) en Maas (voormalig commissaris) voor de
commissie-De Wit, die het ontstaan van de kredietcrisis onderzoekt.
Kalff, Loudon én Maas vinden dat de cultuur, de waarden binnen een bank
leidend moeten zijn, voor zowel het bestuur als het management. Op die
manier kan volgens hen het beste voorkomen worden dat een nieuwe
kredietcrisis ontstaat.
‘Korte termijndenken was leidend’
Volgens Jan Kalff staat het bestuur van ondernemingen te veel onder druk om
op korte termijn winst te creëren. Die druk komt volgens Kalff van
aandeelhouders, pers en publiek. "Een ondernemingsbestuur moet zich
bezig houden met de langere termijn", vindt hij.
"Het ontstaan van de kredietcrisis is complex, maar heeft ook met cultuur
te maken. Het aspect ‘cultuur’ binnen een bank is nog een ondergewaardeerd
ding. Het is een belangrijk item. En het is net zo van belang binnen een
school of ziekenhuis", zei ex-commissaris Trude Maas tijdens haar
verhoor.
Aarnout Loudon verwacht dat er meer aandacht komt voor het lange termijndenken
als gevolg van de veranderingen die nu plaatsvinden. Veranderingen zoals in
Amerika, waar president Obama een scheiding tussen retail- en
investeringsbanken voorstelt en die door minister Wouter Bos van Financiën
gesteund wordt.
Kalff zei het vervelend te vinden dat zoiets als een Code Maas nodig is om
enig normbesef terug te brengen bij bankiers. Want er werd te veel
geluisterd naar de belangen van de aandeelhouders.
"Het belang van de klant moet weer centraal komen te staan. Het is heel
jammer dat er zoiets als een code voor nodig is om dat weer duidelijk te
maken."
Geesten
Wel vond Kalff dat de Code Maas kan helpen om het vertrouwen weer te
herstellen. "De geest moet weer in de fles." Mensen bij banken
moeten zich weer richten op waarden. Daarbij moet de Code Maas helpen. Op
die wijze kan het vertrouwen in banken uiteindelijk weer hersteld worden, "al
zal dat nog even duren. Het zal wel komen, maar we zijn er nog niet."
Kalff voegde toe een aanhanger van de vrije markteconomie in de bankensector
te zijn. Maar dan moet die wel goed functioneren. Zo moet er tuchtiging zijn
als het fout gaat. Banken gingen er vanuit dat de nationale overheid
uiteindelijk bij zou springen als het mis zou gaan, zegt Kalff. Dit speelde
voornamelijk in de Verenigde Staten. "Als je leest hoe mensen bij
Lehman Brothers over dit onderwerp dachten, dan slaat je de schrik om het
hart."
Beloning
Aarnout Loudon vindt dat hoge beloningen een rol hebben gespeeld bij het
ontstaan van de kredietcrisis. Maar hij benadrukte dat er geen ontkomen aan
was. "De variabele beloningen bij ABN Amro vond ik véél te hoog. Maar
de beloningen bij de concurrentie waren ook hoog", aldus de voormalige
president-commissaris.
Volgens Loudon zijn bij ABN Amro indertijd "hele afdelingen" door
concurrerende banken weggekocht. "Vooral in Londen zijn hele afdelingen
vertrokken naar andere banken. Ook mensen die betrokken waren bij het
ontwikkelen van ingewikkelde financiële producten".
Headhunters zijn "constant bezig" om te proberen goed personeel weg
te plukken, ook bij ABN Amro. Ze schermen daarvoor met hogere (variabele)
beloningen bij concurrerende banken, vertelde Loudon. Hij vindt daarom het
beloningen-verhaal een "argument dat je niet kunt negeren" als
leiding van een bank. Je moet voorkomen dat je goede mensen vertrekken naar
een concurrent, stelt hij.
Maas erkende dat de raad van commissarissen zich niet intensief genoeg bezig
hield met de gevolgen van de variabele beloning. "Er waren momenten dat
ook wel wel eens dachten: 'zo, dát is veel!'. Maar we hebben ons toen
onvoldoende gerealiseerd wat de gevolgen zouden kunnen zijn op het gedrag
van mensen."
Kalff vindt dat de bonussencultuur heeft geleid tot "perverse prikkels"
en een "verwatering van kernwaarden als integriteit, respect en
professionaliteit". Dat leidde ook tot een focus op korte
termijnwinsten. "En als winst op de korte termijn het belangrijkste
wordt, dan taant de belangstelling voor waarden binnen banken."
Ondergang ABN Amro
Over de overname en opsplitsing van ABN Amro waren Kalff, Loudon en Maas
afwisselend verdrietig en wrokkig. Maas, tevens voormalig Eerste Kamerlid
voor de PvdA, zei dat ze "niet met heel veel plezier terugkeek" op
haar periode als commissaris tijdens de overnameperikelen rond ABN Amro. "Ik
had het wel willen missen."
Ook gaf ze aan dat ABN Amro er niet in slaagde om een goed begrip te kweken in
de politiek en onder de bevolking over hoe belangrijk de bank was voor de
Nederlandse economie.
"Hadden wíj het woord 'systeembank' maar bedacht toen we het als
commissarissen hadden over het opknippen van de bank door het consortium.
Dat woord had de Nederlandse maatschappij misschien nog aan het denken
kunnen zetten" over het belang van de bank, aldus Maas.
Aarnout Loudon is nog steeds boos op minister Bos van Financiën en De
Nederlandsche Bank, die hij verwijt dat ze niets gedaan hebben om de
overname en opslitsing van ABN Amro te voorkomen.
Antonveneta-richtlijn
Dat kwam deels doordat Europese richtlijnen dat Bos moeilijk maakten - zoals
de Antonveneta-richtlijn, die ontstond nadat Italiaanse autoriteiten
probeerden de overname van de Italiaanse bank Antonveneta door ABN Amro te
frustreren. Regeringen mochten nooit meer een overname van een bank door een
buitenlandse concurrent om oneigenlijke redenen tegenhouden, zo was de
gedachte achter de richtlijn.
Maar Loudon vond de overname van ABN Amro door het consortium van een andere
orde dan die van Antonveneta door ABN Amro.
Volgens Loudon hadden zowel minister Bos als DNB de mogelijkheid om de
overname en splitsing van ABN Amro te voorkomen. Op de vraag of Bos daar een
wettelijke basis voor had, zegt Loudon: "'Tuurlijk!" Hij verwijt
het Bos en DNB dat ze bang waren voor 'Brussel', oftewel de Europese
Commissie. "Dit was in Frankrijk of Duitsland nooit gebeurd", zei
Loudon.
Ook voormalig topman Jan Kalff deelde een sneer uit naar Bos. "Het
opbreken van een bank, zeker zo'n grote als ABN Amro, heeft ongelooflijke
gevolgen voor de economie. Het had op de weg van de overheid gelegen om daar
iets aan te doen. In het buitenland gebeurt dat wel."
Bos en Wellink hebben volgens Kalff te weinig oog gehad voor de gevolgen van
de opsplitsing van ABN Amro voor de economie. "Het buitenlandse deel is
losgeknipt van het Nederlandse kantorennetwerk. Dat heeft gevolgen gehad."
Gevolgen waar Gerrit Zalm, de huidige baas van het nieuwe ABN Amro, nu mee
geconfronteerd wordt.
Lees ook:
aandeelhouders'
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl